In Infinite Identities. Photography in the Age of Sharing is werk van acht kunstenaars en fotografen te zien die Instagram gebruiken om bepaalde aspecten van hun kunst te ontwikkelen en over hun kunstpraktijk te communiceren. De tentoonstelling laat zien hoe deze app een extra laag toevoegt aan de kunstwereld door virtueel de plek in te nemen van een atelier, museum of galerie.
Tegelijkertijd is Infinite Identities. Photography in the Age of Sharing een tentoonstelling waarin op metaniveau onderwerp en werkwijze zijn samengekomen, want ze is volledig digitaal gemaakt ten tijde van de pandemie. Hoe ingrijpend zullen internet en social media het aloude museale proces in de toekomst veranderen?
In Infinite Identities. Photography in the Age of Sharing worden on- en offline ervaringen met elkaar vermengd en wordt de virtuele wereld tastbaar vertaald naar autonome museale installaties. De tentoonstelling schetst een beeld van wat de socialmediafotografie op dit moment, in het nog zo jonge tijdperk van Instagram, al aan de ontwikkeling van de kunst bij te dragen heeft.
Tekst loopt door onder afbeelding
A new kind of freedom, 2019, Coco Capitán
Infinite Identities
In Infinite Identities. Photography in the Age of Sharing laten acht hedendaagse kunstenaars en fotografen zien hoe het sociaal-fotografisch medium Instagram voor hen kan functioneren als respectievelijk digitaal podium, archief, atelier, inspiratiebron, interactie- en documentatiemiddel. Voor Martine Gutierrez, Farah Al Qasimi en Coco Capitán voegt het Instagramaccount een extra dimensie toe aan hun verkenning van een scala aan onderwerpen, waaronder gender en identiteit. Frida Orupabo’s Instagramaccount fungeert als archiefmateriaal voor haar museale beelden en collages, en fotografen Nick Sethi, Santi Palacios, Myriam Boulos en Thomas Lohrlaten elk op hun eigen manier zien hoe zij hun volgers via Instagram Stories laten participeren in hun belevenissen en ervaringen, die vervolgens leiden tot een artistiek product. In Infinite Identities wordt deze virtuele wereld tastbaar vertaald naar autonome museale installaties.
Instagram: Het ‘leven zelf’, maar op een hoger plan
De deelnemers in Infinite Identities zijn op Instagram gevonden, dus deze app heeft vanaf het begin een cruciale rol gespeeld bij de totstandkoming van de tentoonstelling. Instagram werd in 2010 gelanceerd door Mike Krieger en Kevin Systrom, die de app vanuit hun achtergrond in de geesteswetenschappen benaderden. Hun product heeft een ‘ziel’, en volgens Krieger is het in feite ‘het leven zelf’, maar dan ‘naar een hoger plan gebracht’. De app is bewust ontwikkeld als publiek podium en is voor nagenoeg iedereen met een smartphone of computer toegankelijk. Instagram heeft in 2020 al meer dan een miljard gebruikers en is een van de populairste social media geworden.
Dat Instagram zo massaal in gebruik is genomen, komt mede doordat het functioneert op de smartphone, die inmiddels bijna de helft van de wereldbevolking bij zich draagt, en doordat de foto’s die erop worden geplaatst voor het overgrote deel afkomstig zijn uit de camera op diezelfde telefoon.
Fotografie heeft zich via de social media diep genesteld in het leven van alledag, niet alleen door de exponentiële toename van het aantal camera’s en foto’s, maar ook doordat het inmiddels gebruikelijk is om alles te willen documenteren. Het karakter van een sociale foto is alledaags en efemeer: er is een doorlopende uitwisseling van beelden, een ‘stroom’, een visueel discours. Dit visuele discours krijgt in de tentoonstelling een plek in de vorm van een grote hoeveelheid screenshots uit het afgelopen jaar, die de gebeurtenissen tijdens de pandemie reflecteren. Zij vormen de context waaruit de tentoonstelling ontstond en zijn te zien in de gangen en tussenruimten van het museum.
Een nieuwe narrativiteit
In de rest van de tentoonstelling staat echter centraal wat juist ‘echte’ fotografen of kunstenaars met Instagram doen. Heeft immers niet ieder nieuw (kunst)medium dat in de afgelopen eeuwen is ontwikkeld de basis gelegd voor een nieuwe beeldtaal en dito narrativiteit? Het is logisch dat zoiets ook door Instagram gebeurt.
Met name het efemere aspect van de in 2016 toegevoegde toepassing Stories nodigt uit tot experiment. Op Instagram Stories kunnen foto’s en video’s geplaatst worden die na 24 uur weer verdwijnen. Juist Stories lenen zich in de ogen van sommige kunstenaars en fotografen heel goed voor interactie en voor het plaatsen van teasers, materiaal over hun proces, bronnen van inspiratie en frustratie, try-outs, biografische informatie, restmateriaal, et cetera. Het is dan ook met name op Instagram Stories dat er een nieuw podium is ontstaan dat virtueel de plek inneemt van een atelier, museum of galerie.
Een digitale bubbel
De pandemie maakt het gemis voelbaar van de fysieke ervaring van kunst, van de aura van het object en vooral van de beperkte mogelijkheden voor het ontdekken van nieuwe dingen. Met het afgelasten van kunstbeurzen verdween er bijvoorbeeld een belangrijke bron van inspiratie. Via Instagram daarentegen is het goed mogelijk om nieuwe dingen te vinden. Er is geen hiërarchische structuur, er zijn geen ‘gallery endorsements’ of contacten nodig om fotografen te ontmoeten. De dwingende sturing door algoritmen en kunstmatige intelligentie kan echter wel nadelig werken. We zijn ons terdege bewust van het feit dat de selectie kunstenaars en fotografen in Infinite Identities is voortgekomen uit een bepaalde digitale bubbel waarin de samensteller verkeert.
Maar niet alleen de keuze van de kunstenaars heeft digitaal plaatsgevonden; gedwongen door de pandemie moest de tentoonstelling geheel op die manier worden gerealiseerd. De middelen die hiervoor onmisbaar waren – Zoom, e-mail, WeTransfer, gekalibreerde digitale bestanden die zonder verdere kunstenaarsbegeleiding geprint konden worden – bleken echter allang te bestaan. In de praktijk van de kunstfotografie zijn de digitale en de fysieke wereld dus al steeds meer met elkaar verbonden geraakt.
Het is boeiend om te zien wat de socialmediafotografie in het nog zo jonge tijdperk van Instagram al aan de ontwikkeling van de kunst bij te dragen heeft, en in Infinite Identities resulteert de uitwisseling tussen online en fysieke ervaring in een spraakmakende tentoonstelling met de focus op diversiteit en urgentie. Maar als uit deze tentoonstelling ook iets duidelijk wordt, is het dat de digitale dimensie van het leven weliswaar een verrijking is, maar geen vervanging kan zijn van het kunstzinnig object of de museale beleving.
Boek
Bij de tentoonstelling verschijnt een publicatie die is vormgegeven door Wieden + Kennedy, met teksten van o.a. Nanda van den Berg, Nicky van Banning en Lotte van Es, verkrijgbaar in de museumwinkel tijdens de tentoonstelling.
Bekijk hier de Instagram-accounts van alle deelnemende kunstenaars
Farah Al Qasimi – @frequentlyaskedquestion
Myriam Boulos – @myriamboulos
Coco Capitan – @cococapitan
Martine Gutierrez – @martine.tv
Thomas Lohr – @thomaslohrstudio
Frida Orupabo – @nemiepeba
Santi Palacios – @santipalacios
Nick Sethi – @sicknethi