Revolutie op het operatoneel: Mozarts Zauberflöte heruitgevonden
Foto door Joris van Bennekom
Mozarts Zauberflöte - the next generation, een samenwerking tussen regisseur Theu Boermans, Theateralliantie en OPERA2DAY, is een moderne en actuele bewerking van de wereldberoemde opera Die Zauberflöte. Ik was uitgenodigd voor de Amsterdamse première in het Delamar Theater Amsterdam. En ik was enthousiast, maar ook bang, want de laatste keer dat ik een stuk van Theu Boermans zag, kwam ik verward de zaal uit, zoals je nog kunt zien in deze vlog.
Die Zauberflöte" (vertaald als "De Toverfluit") is een opera in twee bedrijven gecomponeerd door Wolfgang Amadeus Mozart. Het libretto* is geschreven door Emanuel Schikaneder en de première vond plaats op 30 september 1791 in Wenen, Oostenrijk. De opera combineert komische elementen met symboliek, mystiek en allegorieën.
Het verhaal van "Die Zauberflöte" volgt de avonturen van prins Tamino, die door de Koningin van de Nacht wordt gestuurd om haar dochter Pamina te redden uit de klauwen van Sarastro. Tamino wordt bijgestaan door de vogelvanger Papageno, en ze krijgen magische instrumenten, zoals de toverfluit en het klokkenspel. Terwijl ze hun missie volbrengen, worden ze geconfronteerd met verschillende beproevingen, waaronder liefde, verleiding en de zoektocht naar wijsheid.
"Die Zauberflöte" is een van de meest geliefde en opgevoerde opera's aller tijden. Het werk wordt geprezen om zijn rijke en gevarieerde muziek, die zowel virtuoze aria's als prachtige ensembles bevat. Het omvat ook enkele van Mozarts bekendste melodieën, waaronder de beroemde Koningin van de Nacht-aria "Der Hölle Rache kocht in meinem Herzen" en Tamino's aria "Dies Bildnis ist bezaubernd schön".
De opera is opmerkelijk vanwege de combinatie van ernstige en komische elementen, de symboliek en de allegorische betekenissen die erin worden verweven. Het verkent thema's van goed versus kwaad, de zoektocht naar wijsheid en verlichting, en de triomf van liefde en deugdzaamheid.
"Die Zauberflöte" blijft een geliefde en invloedrijke opera die regelmatig wordt opgevoerd in theaters over de hele wereld. Het combineert prachtige muziek met een boeiend verhaal en heeft een blijvende indruk gemaakt op zowel het operapubliek als de bredere muziekcultuur.
Maar deze opera wordt ook ingehaald door de tijdsgeest en hoewel dit een geliefde opera is, vond men het tijd om de voorstelling misschien wat meer naar het nu te trekken. Spoiler alert: we gaan iPad’s op het toneel zien, want dat is de makkelijkste manier om een voorstelling naar het nu te trekken.
De voorstelling speelt zich af in een dystopische nabije toekomst, waarin populistische machthebbers het voor het zeggen hebben. In deze wereld is er geen ruimte voor vrouwen, jongeren en minderheden, en zelfs de koningin van de nacht, een oude feministe, wordt buitengesloten. Maar de jonge generatie accepteert dit niet en gaat de strijd aan om de oude machthebbers van hun troon te stoten. Met de liefde als wapen vechten ze voor een nieuwe wereld van gelijkwaardigheid en rechtvaardigheid.
Een van de opvallende elementen van deze productie is het uitdagende Nederlandstalige libretto dat speciaal voor deze uitvoering is geschreven. Het resulteert in een brutale Zauberflöte die zowel tragisch als komisch is. De mix van acteurs en zangers in de cast, zoals destijds gebruikelijk was in de tijd van Mozart, voegt een interessante dynamiek toe aan het geheel.
Dit werpt wel een van de eerste vragen op: ‘voor wie is deze voorstelling gemaakt?’ Is het opera genoeg voor de opera-liefhebber? Is het genoeg theater voor de muziektheater-connaisseur? En is de voorstelling wel toegankelijk genoeg voor mensen die eventueel vanuit musicalhoek van de theaterwereld komen?
De rolverdeling is sterk en de performers weten het publiek te betoveren met hun talent. Sofia Ferri schittert als Pamina, terwijl Roman Brasser de rol van Tamino vertolkt. Daarnaast brengt Jasper van Hofwegen op geestige wijze de charmante Papageno tot leven.
Al met al lijkt deze voorstelling alles te hebben; legendarische muziek, een gigantische getalenteerde cast, prachtige decor, een volledige orkest en mooie projecties die de visuele beleving echt naar het volgende level brengen. MAAR, toch voelt het voor mij aan het einde van de voorstelling iet of alle puzzelstukjes in elkaar passen. Ik kom eigenlijk met heel veel vragen de zaal uit, verhaallijnen lijken niet afgemaakt en door het einde lijkt de oproep voor een inclusieve samenleving haast een soort gimmick. Een parodie. Zo van… jullie van die nieuwe generatie overdrijven en willen wel erg veel. Ik verlaat de zaal dus met een beetje een gekke na-smaak.
Tijdens de Zauberflöte blijft de muziek van Wolfgang Amadeus Mozart natuurlijk de kern van de voorstelling. Onder leiding van Hernán Schvartzma en met muzikale bewerkingen van Max Knigge, wordt de kracht van Mozarts composities volledig benut. Het live koor en orkest tillen de muziek naar een hoger niveau en zorgen voor een meeslepende muzikale ervaring.
Mozarts Zauberflöte - the next generation is een gedurfde en eigentijdse interpretatie van een klassiek meesterwerk. Met het scherpe sociale commentaar en de nadruk op gelijkheid en rechtvaardigheid, weet deze voorstelling voor een deel een diepere betekenis over te brengen, maar mist ook wel wat punten. Wellicht komt dit door regie, maar wellicht is het toch onmogelijk om de oude versie genoeg om te buigen naar een nieuwe zonder te veel aan te passen. Maar het blijft een klassieker, dus wil je de opera toch een keer zien in een iets toegankelijkere versie dan heb je sowieso een avond met een combinatie van sterke performances, inventief decorontwerp en prachtige muziek.
Wat wel duidelijk is na het zien van Mozarts Zauberflöte - the next generation, is het dat de kracht van muziek en theater kan bijdragen aan het vormgeven van een betere wereld. Deze voorstelling laat zien dat kunst in staat is om maatschappelijke vraagstukken aan te kaarten en de toeschouwers te inspireren tot verandering.
Meer informatie vind je in de Cultuuragenda of op de website van de Theateralliantie.
*Een libretto is de tekst van een opera, operette, musical of ander muziektheaterstuk. Het vormt de basis voor de gesproken en gezongen dialogen, monologen, aria's, ensembles en andere vocale delen van de voorstelling. Het libretto wordt vaak geschreven in de taal waarin de opera wordt uitgevoerd, en het vertelt het verhaal en de plot van het stuk.
In een libretto worden de teksten van de verschillende personages opgenomen, inclusief hun emoties, handelingen en interacties met andere personages. Het bevat ook aanwijzingen voor regisseurs en performers, zoals regieaanwijzingen, toneelaanwijzingen en muzikale aanwijzingen.
Het libretto wordt meestal geschreven door een librettist of tekstschrijver, die samenwerkt met de componist van de opera. Samen werken ze aan het creëren van een evenwichtige en dramatisch samenhangende tekst die de muziek ondersteunt en de emoties en gebeurtenissen van het verhaal overbrengt.
Het libretto is een essentieel onderdeel van een opera-uitvoering en helpt de performers om de personages tot leven te brengen en de betekenis en intentie van de muziek te begrijpen. Het is ook een belangrijk hulpmiddel voor het publiek, omdat het hen helpt het verhaal te volgen en de emoties en thema's van de opera te begrijpen.
Kortom, het libretto is de geschreven tekst van een muziektheaterstuk, zoals een opera, en fungeert als de basis voor de vocale en dramatische uitvoering van het stuk.