Vanaf de begindagen van de cinema was film altijd al veel meer dan een projectie op een doek. Toch is dat hoe film de geschiedenis is ingegaan. Maar vroege experimenten met panorama’s, toverlantaarns, live geluid en muziek en theatrale omlijstingen bewijzen dat film van het begin af aan ook een ruimtelijke beleving was. Film zou geen film zijn, een festival geen festival en een museum geen museum als niet dat hele verhaal werd verteld.

Voor de jubileumtentoonstelling Vive le cinéma! hebben Eye en het International Film Festival Rotterdam vijf belangrijke filmregisseurs uit vijf verschillende werelddelen benaderd, om daarmee recht te doen aan de kracht en diversiteit van de wereldcinema, die IFFR heeft geïntroduceerd.

Deze filmmakers – Lucrecia Martel (Zuid-Amerika), Nanouk Leopold (Europa), Lemohang Jeremiah Mosese (Afrika), Carlos Reygadas (Noord-Amerika) en Jia Zhang-ke (Azië) – is gevraagd om speciaal voor de tentoonstelling een werk te maken dat gebruik maakt van de mogelijkheden van de driedimensionale ruimte in plaats van het tweedimensionale bioscoopdoek. Zij creëerden - soms voor het eerst - een cinematografische installatie waarin ze de grenzen van hun eigen werk, en de filmkunst in het algemeen opzoeken.

Hiermee vieren Eye en IFFR hun bijzondere en onlosmakelijke band met elkaar, met de filmkunst en het filmpubliek in Nederland.

Leopold Emmen, schets voor filminstallatie / sketch for film installation, 2020-2021

Exploding en expanded cinema

Vanaf het ontstaan van de cinema zijn er altijd experimenten geweest waarbij filmmakers buiten de gebaande paden van de ‘gewone’ narratieve speelfilm traden. Als filmmakers en kunstenaars onderzoeken ze de taal en de mogelijkheden van de film. Soms leidt dat tot vernieuwingen binnen de narratieve film, dan weer tot kruisbestuivingen met andere kunstdisciplines. Het wordt nu eens ‘experimentele cinema’ genoemd, en dan weer ‘expanded cinema’ of soms gewoon artistieke film.

Opmerkelijk is dat in de loop van de afgelopen twee decennia het grensgebied tussen film en beeldende kunst steeds minder vast afgebakend is geworden. Niet alleen maken veel beeldend kunstenaars gebruik van het medium film, andersom zijn er ook steeds meer filmregisseurs die de mogelijkheden ontdekken van het gebruik van de driedimensionale ruimte in plaats van het tweedimensionale bioscoopdoek.

Lemohang Jeremiah Mosese, This is not a Burial, it's a Resurrection, 2019

*Zevende kunst
Al vanaf de jaren vijftig organiseerde het toenmalige Filmmuseum onder de eerste directeur Jan de Vaal wekelijkse vertoningen in het Stedelijk Museum in Amsterdam. Zo werd de cinema als zevende kunst opgenomen in het rijke palet van de moderne kunsten. Begin jaren zeventig werd Huub Bals gevraagd door de Rotterdamse Kunststichting om een jaarlijks festival te organiseren dat in 50 jaar uitgegroeid is tot een van de belangrijkste platforms voor de internationale cinema. Voor Bals was er geen twijfel over de nauwe band tussen film en kunst. Gevleugeld zijn zijn woorden: ‘Film is filmkunst is kunst’.

*Exploding cinema
Het International Film Festival Rotterdam zoekt dat grensgebied sinds het midden van de jaren negentig steeds explicieter op. Toen nog onder de noemer ‘Exploding Cinema’. Vernieuwende filmmakers en kunstenaars uit werelden en werelddelen die cinematografisch lange tijd ‘terra incognita’ waren, vonden er een podium.

Lucrecia Martel, Zama, 2017

*Grensgebied tussen film en beeldende kunst
Sinds de opening van het nieuwe Eye Filmmuseum in Amsterdam-Noord bouwt het voort op die erfenis met tentoonstellingen die onderzoeken wat cinema meer kan zijn dan de ‘reguliere’ bioscoopfilm. Film als kunst, film als de zevende kunst. Tentoonstellingen die focussen op het grensgebied tussen film en beeldende kunst, waarbij zowel filmmakers als beeldend kunstenaars getoond worden. Zo maakte Eye tentoonstellingen met kunstenaars als Ryoji Ikeda, William Kentridge, Hito Steyerl, Anthony McCall, Fiona Tan, Jesper Just, 

Isaac Julien en Francis Alÿs, maar ook met filmkunstenaars als Apichatpong Weerasethakul, Wang Bing, Alex van Warmerdam en Chantal Akerman, en met filmregisseurs die nog niet eerder werk maakten voor de drie dimensionale ruimte zoals Béla Tarr. Daarnaast onderzoekt Eye steeds de vraag ‘hoe stel je film tentoon?’, goed zichtbaar ook in tentoonstellingen met het werk van bijvoorbeeld Andrej Tarkovski, Michelangelo Antonioni en Oskar Fischinger.